บังเกิดแสงวูบวาบเบื้องหน้า ท่านเห็นบัลลังค์อยู่ที่สูง มีหญิงสาวนั่งอยู่ กายสวมชุดมังกร

สวมหมวกประดับเพชรรูปหงส์ สวมรองเท้าสีแดงปักดิ้นเงินรูปดอกไม้

หน้าตาเป็นผู้มีบุญ อิ่มเอิบ มีรอยยิ้มมุมปาก บุคคลิกของท่านเปี่ยมด้วยบุญบารมี

(ในภาพ พระตุ้ยบ้วยเต๋งเหนี่ยง)

หญิงสาวคนดังกล่าวกล่าวทวงคำสัญญาที่ท่านได้บนบานศาลกล่าวต่อสิ่งศักดิ์สิทธิ์

กล่าวให้ชายแซ่พัวแกะสลักเทวรูปให้ท่านและจัดสร้างศาล ขอให้เร่งลงมือโดยเร็ว

ไม่ต้องสร้างให้ใหญ่โตนัก ในคราวต่อไปศาลแห่งนี้นั้นจะค่อยๆพัฒนาใหญ่โตขึ้นมาเอง

(ในภาพ พระตุ้ยบ้วยเต๋งเหนี่ยง)

ท่านกล่าวว่าท่านประสงค์ที่จะโปรดลูกหลาน

อยากให้ชาวบ้านทั่วถิ่นได้มีโอกาสกราบไหว้บูชาท่าน

ไม่ต้องการให้ชายแซ่พัวกราบไหว้ท่านเป็นการส่วนตัวเท่านั้น

(ในภาพ พระตุ้ยบ้วยเต๋งเหนี่ยง)

เมื่อชายแซ่พัวตื่นขึ้นมาจากฝัน

ท่านจึงเริ่มลงมือก่อสร้างศาลให้สิ่งศักดิ์สิทธิ์พำนัก

ศาลนั้นตั้งอยู่ที่หมู่บ้านตุ้ยบ้วย จึงให้นามศาลว่า

ศาลเจ้าตุ้ยบ้วยเต๋งเหนี่ยง ตามคำเรียกชื่อสถานที่แห่งนั้น

(ในภาพ พระตุ้ยบ้วยเต๋งเหนี่ยง)

ส่วนสิ่งศักดิ์สิทธิ์นั้นเรียกนามว่า

พระเช็กเส่หน่ำทีเตี้ยมดิ้นกำเอ๋งฮวยหลุ่ยตุ้ยบ่วยเต๋งเหนี่ยงติ่นอุ้ย

หรือเรียกว่า พระตุ้ยบ้วยเต๋งเหนี่ยง

(ในภาพ พระตุ้ยบ้วยเต๋งเหนี่ยง)

จนเมื่อสร้างศาลเสร็จแล้ว จึงประกอบพิธีเบิกเนตรพระ

ในวันที่ 15 เดือน 10 จีน นับเป็นวันถือกำเนิดพระแต่บัดนั้นเป็นต้นมา

(ในภาพ พระตุ้ยบ้วยเต๋งเหนี่ยง)

เมื่อชาวจีนไหหลำโพ้นทะเลอพยพไปอยู่ที่ใดก็ตาม

มักนำความเชื่อถือบูชาพระตุ้ยบ้วยเต๋งเหนี่ยง

ซึ่งชาวไทยมักเรียกภายหลังว่า เจ้าแม่ทับทิม ไปด้วย

จัดสร้างศาลเพื่อให้ท่านสถิตย์คุ้มครองปกป้อง

ไม่ว่าตนเองจากบ้านเกิดเมืองนอนไปอยู่แห่งหนใดก็ตาม

(ในภาพ พระตุ้ยบ้วยเต๋งเหนี่ยง)

สำหรับเมืองไทยนั้นกล่าวว่าศาลพระตุ้ยบ้วยเต๋งเหนี่ยงที่เก่าแก่ที่สุด

สร้างขึ้นมาพร้อมกับชาวจีนไหหลำอพยพในกลุ่มแรกนั้น

ถือกำเนิดที่สามเสน เชิงสะพานซังฮี้เมื่อปีพุทธศักราช 2385

(ในภาพ พระตุ้ยบ้วยเต๋งเหนี่ยง)

สำหรับความเชื่อถือศรัทธาของพระม่าจ้อโป๋แบบดั้งเดิมนั้น

ชาวไหหลำมักบูชาร่วมกัน เรียกนามไหหลำว่า

พระเช็กปังพู่เทียนตวนฮว้าหู่ก๊กปีเมนเทียนเฮ้าเต็งหม่าย

หรือเรียกว่า พระเทียนเฮ้าเต็งหม่าย ซึ่งถือว่าเป็นศักดิ์สิทธิ์เดียวกัน

(ในภาพ กิมซิ้นพระตุ้ยบ้วยเต๋งเหนี่ยงในเมืองตรัง)

ในเมืองตรังนั้นมีการนับถือสักการบูชาเจ้าแม่ทับทิมทั้งสองลักษณะคือ พระเทียนห่อเซ่งโบ้ และ พระตุ้ยบ้วยเต๋งเหนี่ยง ดังปรากฎศาลที่บูชาท่านเป็นการเฉพาะดังนี้

1.ศาลเจ้าเก่งจิวโฮยก้วน กันตัง พระเทียนเฮ้าเต็งหม่ายและพระตุ้ยบ้วยเต๋งเหนี่ยง

2.ศาลเจ้าม่าจ้อโป๋ พระเทียนห่อเซ่งโบ้ สมาคมฮกเกี้ยนกันตัง

3.ศาลเจ้าแม่ทับทิม พระเทียนห่อเซ่งโบ้ ย่านตาขาว

4.ศาลเจ้าแม่ทับทิม พระเทียนโฮ่วเซี่ยบ้อ ทุ่งยาว

5.ศาลเจ้าแม่ทับทิม พระเทียนห่อเซ่งโบ้ ปะเหลียนใน

6.ศาลเจ้าแม่ทับทิม พระเทียนห่อเซ่งโบ้ บ้านควนไทร ตำบลปากคม

7.ศาลเจ้าแม่ทับทิม พระตุ้ยบ้วยเต๋งเหนี่ยง ท่าข้าม

นอกนั้นยังบูชา พระเทียนห่อเซ่งโบ้ ได้ในศาลเตาโบ้เกงทุกศาล

และบูชา พระตุ้ยบ้วยเต๋งเหนี่ยง ได้ในศาลพระ108-109 ทุกศาล ชาวตรังมักเรียกท่านว่า โปโท่ว หรือ ม๊าพ๊อเทา เนื่องจากชาวตรังนิยมสร้างตั๋วพระตุ้ยบ้วยเต๋งเหนี่ยง ในศาลพระ108-109 ไว้เบื้องซ้ายเป็นธรรมเนียมเกือบทุกศาล

เรียบเรียงโดย บุนเต้หลาง เมื่อ 13 พฤษภาคม ปีพุทธศักราช 2550

(ในภาพ กิมซิ้นพระตุ้ยบ้วยเต๋งเหนี่ยงในเมืองตรัง)

เทพองครักษ์

เทพองครักษ์ของพระตุ้ยบ้วยเต๋งเหนี่ยงนั้นมีอยู่ 4 ท่าน แยกกำหนดตามภาระกิจหน้าที่

เทพองครักษ์ ต่อเดี่ยนฮูหยินด่านชิดเดียว

เทพองครักษ์ ยิวเดี่ยนฮูหยินบางตี่นิว

เทพองครักษ์ ต่อเดี่ยนทงตูทงห่ามเตียเยน

เทพองครักษ์ ยิวเดี่ยนชุยฮงฮวดฮุยเตียเยน

บางกรณีนำเทพอสูรทั้งสองคือไซลี้มัก และ ตุนฮวงหงี วางคู่กับฮูหยินทั้งสองแทนเตียเยนทั้งสองท่าน

และบางกรณีกำหนด กิมท้งเง็กนึ้ง เป็นเทพบริวารข้างกาย

เรียบเรียงโดย บุนเต้หลาง เมื่อ 13 พฤษภาคม ปีพุทธศักราช 2550

(ในภาพ เทพองครักษ์ของพระตุ้ยบ้วยเต๋งเหนี่ยงในเมืองตรัง)

พระเทียนห่อเซ่งโบ้

ตำนานพื้นบ้านแต้จิ๋ว

กำเนิดเจ้าแม่ทับทิมหรือพระม่าจ้อโป๋นั้น

บางตำนานกล่าวว่าเดิมท่านเกิดมาเป็นคนยากจน

(ในภาพ เทพองครักษ์)

บิดามารดาเสียชีวิตทั้งคู่ตั้งแต่ท่านเยาว์วัย

ท่านจึงต้องอาศัยกับมารดาเลี้ยงใจคอดุร้าย มักเอารัดเอาเปรียบท่าน

(ในภาพ เทพองครักษ์)

บ้านของท่านอยู่ในป่าบนภูเขา ทุกวันท่านต้องทำงานหนักมาก

ทำงานบ้านทุกอย่าง เช่น หุงข้าว ซักผ้า ผ่าฟืน ปัดกวาดบ้าน และหาบน้ำเติมเต็มโอ่ง

(ในภาพ เทพองครักษ์)

ท่านอายุเพียง 12 ปี รูปร่างบอบบาง

งานดังกล่าวจึงเป็นงานที่หนักสำหรับท่าน

(ในภาพ เทพองครักษ์)

หากทำไม่ได้ดั่งใจมารดาเลี้ยงก็พาลดุด่าให้ร้องไห้เสียใจอยู่เสมอ

และท่านโดนมารดาเลี้ยงเฆี่ยนตีอยู่บ่อยๆ

(ในภาพ เทพองครักษ์)

วันหนึ่งท่านหาบน้ำเพื่อเติมเต็มโอ่ง ซึ่งต้องเดินทางไกลลงภูเขา

และนำน้ำขึ้นมาเติมในโอ่งที่บ้านของท่านบนภูเขา

(ในภาพ เทพองครักษ์)

ระหว่างทางท่านเผอิญมองเห็นงูเขียวตัวหนึ่ง

สภาพน่าอนาถนอนขดม้วนตัวตากแดดจนแห้งเกรียมกำลังใกล้ตาย

(ในภาพ เทพองครักษ์)

ท่านบังเกิดความเมตตาสงสาร

จึงประคองอุ้มงูเขียวตัวนั้นไปปล่อยยังแหล่งน้ำที่ท่านต้องตักมา

(ในภาพ เทพองครักษ์)

ครั้นพอตักน้ำและหาบนำน้ำกลับมายังบ้าน ระหว่างทางที่สูงชันนั้น นางสะดุดขาตนเองหกล้มลง

น้ำที่หาบมานั้นพลันหกไปสิ้น ท่านจึงนั่งร้องไห้อย่างรันทดใจด้วยความเสียดาย

(ในภาพ เทพองครักษ์)