ส่วนพระท่ามกงเยี้ยในตำนานอื่นนั้น บ้างก็กล่าวว่าท่านมีนามเดิมว่าท่ามเชียว เกิดในยุคสมัยราชวงค์หงวน ท่านสำเร็จธรรมเต๋าตั้งแต่อายุ 12 ปี พระไท้ส่งโหล่กุนได้รับท่านไว้เป็นศิษย์ ได้ร่ำเรียนวิชาอายุวัฒนะไม่แก่ไม่เฒ่า จนเมื่ออายุ 70-80 ปี ก็ยังคงรูปลักษณ์เป็นเด็กอายุ 12-13 ปีโดยไม่เปลี่ยนแปลง บ้างก็อ้างในทางเต๋าว่าท่านเป็นนักพรต ในนามจื๋อเซียวจินหยิน ฉะนั้นถ้ายึดถือตามนี้ กิมซิ้นท่านจึงมีรูปลักษณ์ไม่แน่นอน อาจมีลักษณะเป็นผู้เฒ่าแต่งชุดจินหยินตามยศ บ้างก็ว่าท่านเกิดยุคสมัยถัง ซึ่งเกิดต่างยุคต่างสมัย ในถิ่นฮกเกี้ยน ซึ่งเปรียบประหนึ่งเป็นคนละคนกับที่กล่าวมา จึงอาจมีความสับสนได้ สำหรับในเมืองตรังได้สืบทอดประวัติของท่านจากศิลาจารึกในวัดเก้ามังกรถิ่นเมืองหุ้ยโจวเป็นหลัก ในฐานะยุวเทพผู้ทรงฤทธิ์

ขอขอบคุณ คุณไท้เฉวียนที่ได้ชี้แนะ ช่วยเติมเต็มข้อมูลดังกล่าวให้สมบูรณ์ยิ่งขึ้น/บุนเต้หลาง

(ในภาพ ศาลเจ้าท่ามกงเยี้ย ซาวเกยหว่าน ในฮ่องกง สร้างในรัชสมัยชิงกวังสู ปี 31 พ.ศ.2448)

(ในภาพ ศาลเจ้าท่ามกงเยี้ย โหล่วหว่านโต๋ว ในมาเก๊า สร้างในรัชสมัยชิงถงจื้อ ปีแรก พ.ศ.2405)

(ในภาพ ขบวนแห่ฉลองวันเกิดของพระท่ามกงเยี้ยในฮ่องกง เกี้ยวประทับของท่าน)

(ในภาพ ขบวนแห่ฉลองวันเกิดท่านในฮ่องกง หมูย่างทั้งตัวคล้ายเมืองตรัง วัฒนธรรมใกล้เคียงกัน)

(ในภาพ ขบวนแห่ฉลองวันเกิดท่านในฮ่องกง เครื่องดนตรีพื้นบ้านคล้ายบางสมาคมในเมืองตรัง)

ศาลเจ้าท่ามกงเยี้ย

นับจากอดีตเมื่อปีพุทธศักราช 2428 ในท้องถิ่นหุ้ยโจว มณฑลกวางตุ้ง มีชาวจีนผู้หนึ่งแซ่เจ็ง(จง) ไม่ปรากฏนามชัดเจน บ้านของท่านอยู่ไม่ไกลจากวัดเก้ามังกรนัก คตินิยมในสมัยนั้นชายหนุ่มในหมู่บ้านต่างลงเรืออพยพเพื่อหนีความยากจนแร้นแค้น ท่านจึงอยากไปบ้าง โดยที่ยังไม่มีเป้าหมายว่าจะไปที่แห่งใด เพียงขอให้พ้นจากความยากลำบากก็เพียงพอ การรอนแรมจากถิ่นฐานเดิมนั้นต้องล่องเรือออกกลางทะเล ไม่ทราบเป็นตายร้ายดี จะมีชีวิตรอดพ้นจากคลื่นลม หรือเรือล่มกลางทะเลหรือไม่ เนื่องจากท่านอยู่ใกล้วัดเก้ามังกร ท่านจึงอธิษฐานจิต หากแม้นว่ามีชีวิตรอดปลอดภัย เรือเข้าถึงฝั่งใดก็จะตั้งรกรากทำมาหากินที่นั้น โดยท่านได้ขอให้พระท่ามกงเยี้ยซึ่งเป็นที่นับถือของชาวบ้านท้องถิ่นนั้น ให้คุ้มครองป้องภัยตลอดการเดินทาง เพื่อเป็นขวัญกำลังใจ สิ่งที่ท่านนำพกติดตัวมาด้วยในเวลานั้น คือยันต์พระและเถ้าธูปของพระท่ามกงเยี้ย

(ในภาพ ศาลเจ้าท่ามกงเยี้ย ประตูใหญ่)

ในที่สุดลำเรือของท่านมาขึ้นฝั่งที่เมืองไทยโดยรอดปลอดภัย

ท่านก็หางานทำไปเรื่อยๆจนมาถึงเมืองตรัง

บริเวณที่ท่านลงหลักปักฐานครั้งแรกคือ ตำแหน่งศาลเจ้าในปัจจุบันนั่นเอง

(ในภาพ ศาลเจ้าท่ามกงเยี้ย โรงอุปรากรจีนอยู่ด้านหน้าของศาล)

ท่านสร้างกะท่อมมุงจากเล็กๆ ปลูกผักขาย พร้อมจัดหาโต๊ะบูชาขึ้นมาพร้อมกระถางธูป เพื่อบูชาสักการะผืนยันต์และเถ้าธูปของพระท่ามกงเยี้ยที่ได้นำมา ท่านบูชาทุกวันมิได้ขาด เป็นตามปกติและไม่มีสิ่งพิเศษใดๆปรากฏ ต่อมามีชาวบ้านมาร่วมขอสักการบูชาด้วย และจากจุดนี้จึงเป็นที่เลื่องลือถึงความศักดิ์สิทธิ์ ไม่ว่าผู้คนมาบูชาขอความช่วยเหลือใดๆ ล้วนประสบความสำเร็จ รักษาโรคภัยให้หายเจ็บ

(ในภาพ ศาลเจ้าท่ามกงเยี้ย เมื่อก่อนเคยจุดประทัดกันหน้าศาล ปัจจุบันจุดที่บริเวณแปลงผักด้านหน้า)

ต่อมาชาวบ้านใกล้ไกลเมื่อทราบข่าว ได้หลั่งไหลมาบูชามากขึ้น จนต้องขยับขยายกระท่อมให้ใหญ่กว่าเดิม แต่ก็ไม่เพียงพอ กะท่อมต้องขยับขยายถึงสามครั้ง แล้วจึงก่อสร้างเป็นตึกถาวรดังปัจจุบัน สร้างในปีพุทธศักราช 2496 ช่วงที่มีการขยับขยายนั้น พระท่ามกงเยี้ยจึงได้เริ่มเข้ามาประทับทรงครั้งแรก ท่านได้ชี้แนะการจัดวางโต๊ะหมู่บูชาด้วยตนเอง ให้ถูกต้องตามคติดั้งเดิมเหมือนวัดเก้ามังกร ซึ่งขณะนั้นการก่อสร้างอยู่ภายใต้การดำเนินการของนายสิน แซ่บู้ จนกระทั่งสำเร็จ

(ในภาพ ศาลเจ้าท่ามกงเยี้ย แท่นบูชาฟ้าดินหน้าศาล)

แต่ยังต้องขยับขยายสร้างห้องเสมียนและคลังเก็บของ เงินทองที่ใช้ก่อสร้างก็มีไม่เพียงพอ แต่พระท่ามกงเยี้ยท่านได้สั่งให้ดำเนินก่อสร้างต่อไป ท่านกล่าวว่าต่อไปเงินเพิ่มขึ้นเอง พร้อมขยายสร้างห้องรักษาผู้ป่วยและโรงทาน

ในภาพ ศาลเจ้าท่ามกงเยี้ย กลอนคู่คำกวางตุ้ง

ซินเหล่งฮี๋นฮัก เซงเส่าโหม่วเกิง

ความไทย จิตวิญญาณของเซียนอมตะให้ยิ่งใหญ่และปรากฏชัด

ความศักดิ์สิทธิ์ให้ยั่งยืนไม่มีขอบเขต

พร้อมขุดสระน้ำขนาดใหญ่ 2 สระ สระหนึ่งสำหรับปล่อยปลา อีกสระหนึ่งสำหรับปล่อยเต่าและตะพาบน้ำ ปัจจจุบันสระเต่าและตะพาบน้ำได้ถูกยกเลิกไป เพราะมักมีคนมาแอบขโมยจับกิน และทำความสะอาดลำบาก จึงเป็นสระน้ำที่ไม่มีเต่าและตะพาบน้ำ

(ในภาพ ศาลเจ้าท่ามกงเยี้ย ป้ายเหนือประตูเข้า นามพระท่ามกงเยี้ย)

ระยะเวลาที่พระท่ามกงเยี้ยถูกอัญเชิญมาจากเมืองจีน จนถึงเมืองตรังจากช่วงแรกที่ไม่ปรากฏเหตุการณ์ใดๆเป็นเวลา 68 ปี อีกประมาณ 50 ปีต่อมา ท่านได้แสดงบุญญาภินิหาร นับรวมระยะเวลาทั้งสิ้น 120 ปีที่ท่านสถิตย์เป็นมิ่งขวัญเป็นศูนย์รวมจิตใจของพีน้องชาวตรัง ทั้งจังหวัดใกล้ไกลทั่วไทยและต่างแดน

(ในภาพ ศาลเจ้าท่ามกงเยี้ย บรรยากาศภายในศาล)

นับจากอดีตเมื่อขยายกระท่อมครั้งที่ 3 เป็นต้นมา มีผู้ดูแลศาลเจ้าแล้วดังนี้

1.นายกู้ แซ่จุ๋ง (จงกู๋หล่าว) รวมระยะเวลา 10 ปี

2.นายอิน แซ่ฉั่ว (ฉ้ายซงแซวน) รวมระยะเวลา 12 ปี(เข้าศาลเจ้าใหม่)

3.ปลัดดำ แซ่อึ้ง พ.ศ.2505-2517 รวมระยะเวลา 12 ปี ท่านขัดแย้งกับร่างทรงพระจึงลาออก

4.นายสมเกียรติ แซ่ตั้ง (เฉินเถียะหลิน) พ.ศ.2517 จนถึงปัจจุบัน

(ในภาพ ศาลเจ้าท่ามกงเยี้ย ลูกหลานนำสิ่งของเครื่องเซ่นไหว้มาสักการบูชา)

ปัจจุบันศาลเจ้าท่ามกงเยี่ยได้จดทะเบียนเป็นมูลนิธิธรรมคงโดยถูกต้องตามกฎหมาย

วัตถุประสงค์เพื่อกิจการสาธารณะ เช่น ช่วยเหลือผู้ประสบภัยและให้ทุนการศึกษาแก่บุตรธิดา เป็นต้น

(ในภาพ ศาลเจ้าท่ามกงเยี้ย ลูกหลานนำสิ่งของเครื่องเซ่นไหว้มาสักการบูชา)

ศาลเจ้าท่ามกงเยี้ยหรือชาวบ้านเรียกว่าโรงพระท่ามกงเยี้ย นับเป็นศูนย์รวมจิตใจของพี่น้องชาวตรังอย่างแท้จริง นับตั้งแต่แรกเกิดจากครรภ์มารดา เมื่ออายุครบเดือนบิดามารดาจะพามาไหว้เพื่อขอให้พระท่ามกงกงเยี้ยรับไว้เป็นบุตร โดยการบอกวันเดือนปีเกิดให้เจ้าหน้าที่ศาลเลือกชื่อให้โดยสมควรแล้วจึงเสี่ยงโพยถามพระ โดยมากบุตรของท่านทุกคนจะมีชื่อกลางเดียวกันว่า ท่าม

(ในภาพ หมูย่างทั้งตัว เมืองตรังและพระท่ามกงเยี้ย เป็นประวัติศาสตร์เคียงคู่กันมาช้านาน)

ไม่ว่าชาวบ้านจะมีทุกข์โศกโรคภัย วารดิถี งานเทศกาลหรือประสบความสำเร็จใดๆ ก็จะมีลูกหลานมากราบไหว้สักการบูชาสม่ำเสมอ กล่าวว่าเซียมซีของท่านแม่นยำ ผู้คนมักนิยมบนท่านด้วยหมูย่างทั้งตัวหรือย่อมลงมาตามกำลังศรัทธาและทุนทรัพย์ หรือความเกี่ยวข้องและสำเร็จในกิจการนั้นๆ โดยเฉพาะวันหยุดหรือช่วงเทศกาลสำคัญ ลูกหลานพร้อมใจกันมาสักการบูชาท่านอย่างเนืองแน่น ถึงแม้ว่าพระท่ามกงเยี้ยท่านไม่ลงประทับทรงเลย หลังจากนายเหล่าซาม ชาวย่านตาขาว ร่างทรงได้ถึงแก่กรรมเมื่อปีพุทธศักราช 2516 นับจนปัจจุบันเป็นนานกว่า 30 ปี

(ในภาพ ศาลเจ้าท่ามกงเยี้ย แท่นบูชาพระหยื่นถ่านปักกุง หรือพระเฮี่ยนเทียนส่งเต่)

ทางศาลเจ้ากำหนดงานฉลองประจำปีของพระท่ามกงเยี้ยดังนี้

1.วัน 8 ค่ำ เดือน 4 จีน

ซึ่งถือเป็นวันคล้ายวันเกิดท่าน ในวันนี้จะเป็นวันที่ท่านถือศีลกินผัก ผู้คนเป็นจำนวนมากจากทั่วประเทศจะหลั่งไหลมาสักการบูชาท่าน เชื่อว่าหากได้มาสักการะและร่วมรับประทานบะหมี่เจของท่านในวันนี้ จะเป็นสิริมงคลอย่างยิ่ง จนมักประสบปัญหาบะหมี่เจไม่เพียงพอเป็นประจำ เนื่องจากผู้มีจิตศรัทธาซึ่งเพิ่มทวีคูณขึ้นนั่นเอง ผู้คนส่วนใหญ่ในเมืองตรังจึงมักนิยมตื่นแต่เช้าเพื่อไปสักการะท่านในยามเช้าตรู่

2.วัน 26 ค่ำ เดือน 6 จีน ทางศาลเจ้าถือเป็นวันคล้ายวันละสังขาร สำเร็จธรรมเต๋า

3.วัน 29 ค่ำ เดือน 11 จีน เป็นวันสักการะตอบแทนคุณหรือแก้บน ซึ่งกำหนดไว้ 3 วัน

ในเดือนเล็ก คือ 29 ค่ำ เดือน 11 และวัน 1- 2 ค่ำ เดือน 12 จีน

ในเดือนใหญ่ คือ 30 ค่ำ เดือน 11 และวัน 1- 3 ค่ำ เดือน 12 จีน

(ในภาพ ศาลเจ้าท่ามกงเยี้ย แท่นบูชาพระท้ายปักกุง หรือพระตั่วแปะกง)

อย่างไรก็ตามวันกำหนดดังกล่าวมีความไม่ตรงกันกับวัดเก้ามังกร ซึ่งกำหนดดังนี้

วัน 5 ค่ำ เดือน 3 เป็นวันคล้ายวันละสังขาร สำเร็จธรรมเต๋า

วัน 8 ค่ำ เดือน 4 เป็นวันเกษตรพืชมงคล

วัน 26 ค่ำ เดือน 6 เป็นวันคล้ายวันเกิดท่าน

ในภาพ ศาลเจ้าท่ามกงเยี้ย ป้ายนามพระท่ามกุงซินเซง หรือท่ามกงเซียนเซ้ง

ท้ายคำจารึกว่า ศาลนี้สร้างด้วยความพร้อมใจร่วมกันระหว่างลูกหลานทั้ง 2 มณฑลจีน

คือกวางตุ้งและฮกเกี้ยน รวมทั้งชาวไหหลำซึ่งยังไม่แยกเป็นมณฑลแห่งใหม่

โดยกล่าวว่าฤกษ์ที่ถือกันมาในเมืองจีนอาจไม่ได้สะท้อนความจริง ดังปรากฏว่าทั้งเกาะฮ่องกงและมาเก๊าที่จัดงานสมโภชน์วันคล้ายวันเกิดของพระท่ามกงเยี้ยเป็นงานสำคัญระดับประเทศที่เชิญชวนผู้คนจากทั่วโลกไปร่วมงานนั้น ต่างกำหนดเป็นวัน 8 ค่ำ เดือน 4 จีน เช่นเดียวกับชาวตรังทั้งสิ้น สาเหตุอาจเนื่องจากที่เมืองจีนกำหนดโดยถือเอาความสะดวกและปลอดช่วงฤดูเก็บเกี่ยวเป็นสำคัญ ตลอดจนในเมืองจีนนั้นได้ผ่านการทำลายล้างวัฒนธรรมดั้งเดิมอย่างรุนแรง และกำหนดการประเพณีของชาวตรังมีมานานจนยากเกินกว่าเปลี่ยนแปลงเพื่อให้ต้องกันกับเมืองจีนในภาวะกาลปัจจุบัน 

(ในภาพ ศาลเจ้าท่ามกงเยี้ย บรรยากาศภายนอก สระปล่อยปลา)

ขอขอบคุณ

ประวัติศาลเจ้าดังกล่าว ได้บันทึกไว้เนื่องจาก เมื่อปีพุทธศักราช 2537 คุณสมเกียรติ แซ่ตั้ง (เฉินเถียะหลิน) คุณสิน  แซ่บู้(ฟู่ถานซิ่น) และคุณสายน้ำ เรืองชัยปราการ(เหลียงเจิ้นหนาน)ได้เข้าพบคุณลุงท่ามหว่า แซ่เจ็ง (จงถานหวา) อายุกว่า 90 ปี ที่บ้านพักของท่านแถวกะพังสุรินทร์ ครั้งนั้นท่านได้เล่าประวัติกำเนิดศาลเจ้าพระท่ามกงเยี้ยให้ลูกหลานได้รับทราบ จึงขอกราบขอขอบคุณท่านทั้งหลายมา ณ ที่นี้ ให้มั่นใจว่าลูกหลานจะช่วยกันถ่ายทอดประวัติและเผยแพร่เกียรติคุณแห่งพระท่ามกงเยี้ย ให้ขจรขจายกว้างไกลอันประมาณมิได้ สืบไปชั่วกาลนาน

เรียบเรียงโดย บุนเต้หลาง เมื่อ 27 มกราคม 2550

(ในภาพ ศาลเจ้าท่ามกงเยี้ย บรรยากาศภายนอก เก๋งจีนในสระน้ำ)